Artikel over een kleinschalig Nederlands onderzoek van Louise naar de ervaringen met polyamoreuse relatievormen.
Louise heeft in haar studie een masters-onderzoek gedaan naar de beleving van liefde en relaties bij mensen die ervaring hebben met polyamorie. In dit artikel vertelt ze over de resultaten.
Ongelimiteerde Liefde in een Monogame Maatschappij
“Liefde is voor mij ongelimiteerd… Tijd is dat niet, maar liefde wel.” Ik zit tegenover Sara (28) en maak aantekeningen. “Wat bedoel je met dat liefde ongelimiteerd is?” vraag ik. “Wat je voelt voor de een, gaat niet ten koste van wat je voelt voor de ander… Alleen de uren in een dag zijn beperkt.” Sara’s woorden vatten een belangrijk inzicht samen dat ik tijdens mijn onderzoek voor mijn masterscriptie Sociologie heb ontdekt. Een inzicht dat voor vele lezers van Pluk de Liefde vast niet onbekend is.
Mijn onderzoek richtte zich op mensen met ervaring met polyamorie. Specifiek op hoe zij liefde ervaren in een maatschappij die sterk gericht is op monogamie. Het eerdergenoemde inzicht maakte voor mij de herkomst van de vooroordelen over polyamorie duidelijk. Ongelimiteerde liefde staat lijnrecht tegenover het dominante idee in Nederland dat liefde exclusief is voor één persoon. Deze ene partner moet voldoen aan alle seksuele en emotionele behoeften. Als dat niet lukt, wordt vaak aangenomen dat er iets mis is met de relatie of dat de partner niet de juiste is. Als je overtuigd bent dat liefde gelimiteerd is tot één partner, lijkt er simpelweg geen andere verklaring mogelijk; wanneer iemand meerdere partnerrelaties heeft, zit er iets niet goed.
Zoe (34), een van de respondenten in mijn onderzoek, verwoordt het als volgt: “Volgens traditionele waarden is het gewoon fout. Je bindt je aan één persoon en blijft die trouw [door exclusief te zijn]” Ze ervaart dat haar twee relaties vaak met vreemdgaan worden geassocieerd en benadrukt hoe tegenstrijdig dit is: “Vreemdgaan gebeurt vaak in monogame relaties, waarbij iemand gekwetst wordt door leugens over gevoelens voor een ander. In polyamorie staan openheid en eerlijkheid juist centraal.” Zoe heeft twee mannelijke partners. Ze merkt dat dominante ideeën rondom gender negatieve reacties vaak versterken. Mannelijke (monogaam georiënteerde) vrienden moedigen haar partner bijvoorbeeld aan om “de sterkste man te zijn” en niet te accepteren dat een andere man intiem is met haar.
Een andere vaak genoemde reactie van mensen die iets meer open lijken te staan voor non-monogame ideeën is:
“Dat zou ik echt niet kunnen, ik ben echt te jaloers.”
Dit lijkt voort te komen uit de overtuiging dat als je jaloezie ervaart, je polyamorie niet aan zou kunnen. Het tegendeel blijkt waar. Bijna alle respondenten gaven aan in meer of mindere mate jaloezie te ervaren. Dit kan soms door middel van communicatie en reflectie worden verminderd. Een van Sara’s partners zei onlangs tegen haar: “Dat ik jaloers ben, betekent toch niet dat ik jou moet beperken?” Sara verwoordde dat haar partner het als zijn taak zag te reflecteren op zijn jaloezie. Dit emotionele werk draagt bij aan het creëren van meer vrijheid voor alle partners. Een vrijheid om identiteit en seksualiteit te kunnen exploreren en uiten.
Een Proces
Polyamorie in deze monogame maatschappij beschrijf ik na aanleiding van mijn onderzoek als een proces. Een proces van actief hervormen van monogame ideeën rondom relaties. Alle respondenten zijn opgegroeid in een monogame maatschappij en ook zij hebben monogame ideeën geïnternaliseerd. Het proces werd bij hen aangewakkerd doordat zij (of hun eventuele partner) zich aangetrokken voelden door meerdere mensen. Bijna iedereen in mijn onderzoek startte dit proces te midden van een omgeving die non-monogamie afkeurt of stigmatiseert.
“Ik had vaak crushes en ik kon er niet met mijn vrienden over praten, want die zeiden: dit mag je echt niet zeggen of voelen, je hebt toch een partner. Is er iets mis in je relatie?” (Boris, 34)
Zo’n omgeving leidt ertoe dat iemand geen emotionele steun kan vinden en zichzelf vaak moet verdedigen. “Dan twijfel ik soms wel erg en denk ik: waarom kan ik niet gewoon een monogame relatie hebben?” Geen van de respondenten twijfelt over of liefde toch voor één persoon is weggelegd, ongeacht de hoeveelheid steun die ze vanuit hun omgeving krijgen. De meeste respondenten geven aan dat ze in de loop der tijd meer contact hebben gezocht met mensen die hun levensstijl begrijpen, terwijl ze zich minder verbonden voelen met degenen die dat niet doen.
Romantische en Seksuele Connecties
Hoe wordt liefde dan precies ervaren door de mensen in mijn onderzoek? Concreet sprak ik mensen met allerlei relatievormen. Velen hadden twee partners: twee die even dicht bij hen staan, of een situatie waarin een van de twee bewust of onbewust dichterbij staat dan de ander (non-hiërarchisch of hiërarchisch). Soms hadden de twee partners van de geïnterviewden ook een relatie met elkaar. Zij hebben met z’n drieën een relatie (een triad). Sommige respondenten hadden één partner of geen partner op het moment van het interview.
Op deze manier hun intieme connecties beschrijven zou echter een beperkt beeld schetsen. Bijna alle geïnterviewden hadden ook romantische en/of seksuele connecties met mensen die ze niet als partner beschrijven:
“In mijn visie, en die van veel poly-mensen die ik ken, kan een ’tussen plek’ tussen liefde en vriendschap ook een plek zijn. Dat je meer kijkt naar wat voor ons fijn is, en probeert zo veel mogelijk los te komen van die regeltjes en normen,” beschrijft Rosa (24).
In deze visie hoeft een connectie dus niet noodzakelijkerwijs te bewegen naar een “platonische” vriendschap of partnerrelatie. Deze niet-partners stonden vaak wat verder van de respondenten af dan partners. Ze worden wel als erg belangrijk gezien.
Rosa (24) beschrijft wat ze in de verschillende connecties vindt: “Met mijn partners hebben we naar elkaar uitgesproken dat het iets is voor de langere termijn. We hebben een commitment naar elkaar gemaakt, door dik en dun, zo zou ik het zien. We houden elkaar op de hoogte van ons leven, en dat willen we ook graag. De andere romantische connecties zijn ook belangrijk, maar er is wat minder commitment. We gaan meer met de flow, wanneer het leuk is.” Voor Rosa zit er een verschil in commitment, anderen maken op een andere manier weer onderscheid. Romantische partnerrelaties hebben voor verschillende mensen verschillende betekenissen.
Dit netwerk (“polycule”) kan in de loop der tijd veranderen, benadrukken de geïnterviewden. “Het zou best kunnen dat ik ooit in mijn leven in een monogame relatie zit,” vertellen sommigen me. De overtuiging van ongelimiteerde liefde blijft, maar soms is een monogame relatie het meest passend bij de situatie. Rosa sluit af: “Monogame relaties staan dan ook niet noodzakelijkerwijs tegenover polyamoreuze relaties. Het gaat meer om de visie en overtuigingen over de liefde dan de relatievorm”
Het veld van onderzoek naar polyamorie is nog lang niet verzadigd en ik als onderzoeker hoop nog veel kansen te krijgen mezelf ook wetenschappelijk te verdiepen in visies op liefde.
Citaten in dit verhaal zijn geconstrueerde samenvattingen van uitspraken uit het onderzoek. Het betreft een kleinschalig etnografisch onderzoek waarin ik sociale observaties heb gedaan en informele gesprekken heb gevoerd. Daarnaast heb ik media-artikelen over polyamorie uit 2024 geanalyseerd. Tot slot heb ik, met hulp van Pluk de Liefde, vijftien mensen geïnterviewd over hun ervaringen met het hebben van meerdere relaties. Het volledige Engelstalige onderzoek is op te vragen bij mij, via [email protected]
Geef een reactie