Zowel Jan Geurtz als Simone van Saarloos pleiten, ieder op hun eigen manier, voor een leven zonder afhankelijke liefde. Een goed uitgangspunt voor polyamorie. Maar is het ook genoeg?

Dat het sprookje van de levenslange monogame huwelijk in gruzelementen ligt is allang geen nieuws meer. Seriële monogamie is de norm geworden. Maar, hoewel dat idee pas  een paar eeuwen oud is, geloven we vaak nog steeds in die ene liefde waarin relatie, seks en romantiek samenvallen.

Polyamoristen geloven daar niet zo in: volgens hen kun je met meer dan één mens liefhebben én daarmee seks hebben. Heel vaak echter blijven ze wél vasthouden aan een romantisch ideaal: niet voor eeuwig en niet monogaam maar  liefde, seks, relatie en verbinding met elkaar blijven centraal staan.

Entrez Jan Geurtz en Simone van Saarloos. In de afgelopen twee jaar publiceerden zij Bevrijd door Liefde resp. Het Monogame Drama. Het zijn allebei uiterst lezenswaardige boeken waarin de auteurs gedurfd, bekwaam en onderbouwd stelling nemen. De auteurs hebben  een verschillende achtergrond en redeneerkader maar ze komen tot een heel vergelijkbare conclusie over de romantische liefde: daar moet je vooral niet afhankelijk van zijn. Het gaat er vooral om dat je zodanig van jezelf houdt dat je de ander niet meer ‘nodig’ hebt. Exit romantische liefde.

Jan Geurtz komt uit de verslavingszorg en is boeddhist. Zijn thema is ‘spirituele ontwikkeling’. De klassieke romantische liefde leidt volgens hem tot afhankelijkheid en ‘verslaving’. Vanuit je jeugd voel je jezelf onvolmaakt en je zoekt je vervolmaking bij de ander. Dat valt in de praktijk altijd tegen en lost je diepste probleem niet op. Daarom moet je volgens hem een ‘spirituele liefde’ ontwikkelen. Weliswaar in relatie tot ander maar je eigen spirituele ontwikkeling staat centraal. Je moet emotioneel en spiritueel onafhankelijk worden. ‘Trouw’ staat bij Geurtz gelijk aan ’trouw aan jezelf’. Geurtz praat nauwelijks over seks en neemt geen positie in over monogamie. In commentaren staat hij welwillend tegenover polyamorie, zonder daar overigens een expliciet pleitbezorger van te zijn.

Simone van Saarloos is filosoof en baseert zich in haar boek vooral op de theorie van Taleb. Taleb introduceert het begrip ‘anti-fragiel’: niet fragiel en kwetsbaar maar ook niet robuust en onkwetsbaar. Anti-fragiliteit is het vermogen om door tegenslag te sterker te worden. “Antifragility is beyond resilience or robustness. The resilient resists shocks and stays the same; the antifragile gets better”. Van Saarloos past dit concept toe op de liefde. Ook zij komt tot de conclusie dat afhankelijkheid van de ander je kwetsbaar en fragiel houdt, zowel praktisch als emotioneel. Een focus op levenslange en/of monogame relaties is daarom niet goed voor je ‘anti-fragiele ontwikkeling’. Van Saarloos pleit daarom voor een bestaan als ‘polysingle’, niet-monogame alleenstaande.

Ze onderbouwen hun conclusies dus heel anders maar het resultaat komt verrassend overeen: zorg dat je niet afhankelijk van de ander en fragiel blijft maar groei in je spiritualiteit resp anti-fragiliteit. En dat doe je door je niet praktisch en emotioneel te binden. Anti-fragiliteit blijkt in dit geval de westerse tegenhanger van het Boeddhisme.

Ik heb heel veel sympathie met hun pleidooi om je kracht en de liefde in jezelf te zoeken. Ik deel ook veel van hun conclusies. Uiteindelijk kan alleen jíj jezelf gelukkig maken.  Deze boodschap is de kracht van beide auteurs. Maar….. naar mijn mening is ligt daarin ook hun zwakte. De keerzijde is dat de liefde voor  de ander in hun ogen een risico wordt dat je moet vermijden in plaats van iets moois om te omarmen. Met name bij Jan Geurtz is de ander er vooral om je uit te dagen en “op je knoppen te drukken”, niet om je in liefde verbonden mee te voelen. Romantiek komt in zijn vocabulaire niet voor. ‘Trouw aan mezelf’ sluit bij hem ’trouw aan jou’ uit. Van Saarloos doet nog wel een poging om romantiek een plaats te geven maar erg overtuigend is het niet. De angst om afhankelijk resp. fragiel te worden laat weinig ruimte voor daadwerkelijke verbinding in liefde. Geurtz en van Saarloos bedoelen het natuurlijk niet zo maar hun stellingname zet de deur open voor egocentrisme en vrijblijvendheid. Bij Geurtz wordt het zelfs uitgesproken kil. Ik zou zelf verwachten bij het uitspreken van zijn ‘sprituele trouwbelofte’ het boeket om mijn oren te krijgen.

Geen afhankelijke liefde dus maar ook weer geen egocentrische spiritualiteit of anti-fragiliteit…. maar wat dan? Naar mijn mening blijven zowel Geurtz als van Saarloos teveeel hangen in het of-of denken: óf de afhankelijke romantiek óf de spirituele, anti-fragiele zelfliefde. Ze komen beiden nauwelijks toe aan het en-en denken: vanuit je eigen innerlijke kracht en de liefde voor jezelf, jezelf koesteren in de verbinding met je geliefde(n). Niet alleen trouw aan jezelf maar óók aan elkaar. Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf én voor elkaar. Dat maakt soms kwetsbaar, fragiel en afhankelijk.  En ja, dat gaat onvermijdelijk een keer schuren en pijn doen.  Maar wat mij betreft liever een open hart dat een keer gekwetst wordt dan een hart verbinding uit de weg gaat.